W ramach dostosowywania krajowych przepisów Kodeksu pracy do unijnych dyrektyw pracownicy zatrudnieni na etacie zyskali od tego roku m.in. dwa dni wolnego z uwagi na tzw. działanie siły wyższej, czyli w przypadku wystąpienia sytuacji, na którą nie mieli wpływu oraz nie byli w stanie jej przewidzieć. Kto może skorzystać? Jak wziąć urlop z powodu siły wyższej i czy pracodawca może odmówić zwolnienia?
Urlop z powodu siły wyższej 2023
Urlop z powodu działania siły wyższej to nowe pojęcie w polskim ustawodawstwie, jednak znane już w innych krajach unijnych. W ramach dostosowywania krajowych przepisów do norm krajów członkowskich, pracownicy w Polsce mogą wziąć dwa dni dodatkowego wolnego, gdy nastąpiła u nich sytuacja niezależna od nich samych i jednocześnie taka, która wymaga ich obecności.
Przepisy w ramach unijnej dyrektywy 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów określają możliwość wzięcia urlopu od siły wyższej w wymiarze dwóch dni lub zamiennie 16 godzin w skali roku.
Co istotne, urlop z powodu działania siły wyższej jest płatny, jednak wyłącznie częściowo. Za czas wolny w ramach nowego urlopu pracownik otrzyma jedynie 50 procent swojego wynagrodzenia.
Urlop z powodu siły wyższej udzielany jest w wymiarze godzinowym, a w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy (np. pół lub 3/4 etatu) udziela się go proporcjonalnie do wymiaru pracy. Jeśli zatem pracujesz na pół etatu, zwolnienie z powodu działania siły wyższej wyniesienie nie więcej niż 8 godzin w skali roku. Warte podkreślenia jest także to, że niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Kto może wziąć wolne z powodu działania siły wyższej?
Urlop z powodu działania siły wyższej to nowy rodzaj płatnego zwolnienia, z którego mogą skorzystać pracownicy wykonujący pracę na etacie. Rozwiązanie to nie jest adresowane do osób świadczących usługi na podstawie umowy zlecenie czy umowy o dzieło.
WAŻNE! Urlop z powodu działania siły wyższej to zwolnienie, które możesz wziąć wyłącznie wtedy, gdy doszło do sytuacji związanej z nieprzewidzianą okolicznością, na którą nie miałeś wpływu, a która to dotyczy spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem i gdy niezbędna jest Twoja natychmiastowa obecność.
Siła wyższa, czyli co?
Mimo że przepisy dotyczące urlopu z powodu działania siły wyższej nie określają konkretnych sytuacji, w których możesz skorzystać z nowego zwolnienia, a w polskim prawie brak definicji samej siły wyższej, to doktryna mówi nam, że chodzi o sytuację o nadzwyczajnym charakterze, której to nie można było zapobiec. Za działanie siły wyższej uznawane są m.in. wypadki drogowe, niespowodowane z Twojej winy czy choroba dziecka. Siłą wyższą są naturalnie także siły przyrody i występujące w związku z nimi okoliczności, a więc huragany, sztormy, zamiecie śnieżne, trzęsienia ziemi, susze czy powodzie.
Aby skorzystać z urlopu z powodu działania siły wyższej, musi zajść także przesłanka konieczności Twojej obecności w danym miejscu, co wiąże się z niemożnością stawienia w miejscu pracy, czyli np. choroba dziecka, którym nie ma kto się w tym czasie zająć.
Zwolnienie z powodu siły wyższej dla nauczycieli
Pracownicy systemu edukacji zatrudnieni na podstawie umowy o pracę także mają możliwość skorzystania z urlopu z powodu działania siły wyższej, jednak w ich przypadku Kodeks pracy przewiduje nieco inny czas zwolnienia. Wynosi on bowiem 2 pełne dni, a nie jak w przypadku pozostałych pracowników 2 dni lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym. Może to wynikać ze specyfiki zawodu nauczycieli oraz 45-minutowych godzin lekcyjnych, czego jednak ustawodawcy nie określili.
Wniosek nauczyciela o urlop z powodu siły wyższej może zostać złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, a dyrektor szkoły ma obowiązek udzielić zwolnienia najpóźniej w dniu dotyczącym tego zwolnienia.
FAQ – Często zadawane pytania
Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o urlop z powodu siły wyższej.
Od kiedy można wziąć urlop z powodu działania siły wyższej?
Urlop z powodu działania siły wyższej można wziąć już od 26 kwietnia 2023 roku. W tym dniu zaczęły obowiązywać przyjęte wcześniej przez rząd zmiany w Kodeksie pracy.
Ile wynosi urlop z powodu siły wyższej?
Urlop z powodu działania siły wyższej wynosi maksymalnie 2 dni lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym. Pracownicy pracujący w niepełnym wymiarze czasu pracy mogą skorzystać z urlopu proporcjonalnie do wymiaru swojego czasu pracy.
Jak złożyć wniosek o urlop z powodu siły wyższej?
Wniosek o zwolnienie z powodu działania siły wyższej należy złożyć pracodawcy w dowolnej formie, jednak najpóźniej w dniu, którego ów zwolnienie dotyczy.
Czy pracodawca może odmówić udzielenia zwolnienia z powodu siły wyższej?
Jeśli Twój wniosek spełnia przesłanki uregulowanego właśnie urlopu z powodu siły wyższej, pracodawca nie może odmówić Ci udzielenia tego urlopu pod warunkiem, że nie wykorzystałeś określonego w Kodeksie pracy limity 2 dniu lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym.
